|| Om tat sat ||

సుందరకాండ.
అథ దశమస్సర్గః

తత్ర దివ్యోపమంముఖ్యం స్ఫాటికం రత్నభూషితమ్|
అవేక్షమాణో హనుమాన్ దదర్శ శయనాసనమ్||1||

స||తత్ర అవేక్షమాణో హనుమాన్ స్ఫాటికం రత్న భూషితమ్ దివ్యోపమమ్ ముఖ్యం శయనాసనమ్ దదర్శ||

సీతాన్వేషణలోనున్న హనుమంతుడు అప్పుడు స్ఫటిక రత్న విభూషితమైన శయనాసనమును చూచెను.

దాంతకాంచన చిత్రాంగైః వైఢూర్యైశ్చ వరాసనైః|
మహార్హాస్తరణోపేతైః ఉపపన్నం మహాధనైః||2||

స|| (తత్ శయనశాలా) దాంతకాంచన చిత్రాంగైః వైడూర్యైశ్చ మహార్హతరుణోఫైతైః మహాధనైః వరాసనైః ఉపపన్నమ్ (అస్తి)||

ఆ శయనాగారము బంగారము దంతముల నగిషీలతోనూ అమూల్యమైన వైఢూర్యమణి ఖచితములై అనేక వర్ణములతో గల అనేక మంచి ఆసనములతో ఉండెను

తస్యచైకతమే దేశే సోsగ్ర్యమాలావిభూషితమ్|
దదర్శ పాండురం ఛత్రం తారాధిపతి సన్నిభమ్||3||

స|| స తస్య ఏకతమే దేశే అగ్ర్యమాలావిభూషితమ్ తారాధిపసన్నిభం పాండురం ఛత్రం దదర్శ||

దానికి ఒక పక్కన అందమైన పుష్పమాలలతో అలంకరింపబడిన తారలలో చంద్రుడిలాగా వున్న తెల్లని ఛత్రము చూచెను.

జాతరూప పరిక్షిప్తం చిత్రభాను సమప్రభమ్|
అశోకమాలావితతం దదర్శ పరమాసనమ్||4||
వ్యాలవ్యజన హస్తాభి ర్వీజ్యమానం సమంతతః|
గంధైశ్చ వివిధైర్జుష్టం వరధూపేణ ధూపితమ్||5||
పరమాస్తరణా స్తీర్ణ మావికాజినసంవృతమ్|
దామభి ర్వరమాల్యానాం సమంతాదుపశోభితమ్||6||

స|| హనుమతః పరమాసనమ్ జాతరూప పరిక్షిప్తం చిత్రభాను సమ ప్రభమ్ అశోకమాలావితతమ్ (తం పరమాసనమ్) దదర్శ|| వ్యాలవ్యజన హస్తాభిః వీజ్యమానం (తం దదర్శ) | వివిధైః గంధైశ్చ జుష్టం వరధూపేణ ధూపితం (తం శయనాసనం దదర్శ)|| పరమాస్తరణాస్తీర్ణమ్ ఆవికాజిన సంవృతమ్ సమంతాత్ దామభిః వరమాల్యానాం ఉపశోభితమ్ తం శయనాసనం దదర్శ||

హనుమంతుడు బంగారము తో నిర్మితమైన, కాంతి తో వెలుగుచున్న, అశోక పుష్పమాలలతో అలంకరింపబడిన, ఆ ఉత్తమమైన శయనాసనము చూచెను. ఆ శయనాసనమును వ్యాలవ్యజనము చేతిలో పట్టుకొని వింజామరలు వీచుచున్నవారిని చూచెను. అనేక గంధములతో కూడిన ధూపధూమము అచట సర్వత్ర వ్యాపించి యున్నది. మెత్తని పరుపులతో మెత్తనిగొర్రె చర్మములతో కప్పబడిన మంచి మాలలతో శోభాయమానముగా అలంకరింపబడినది ఆ శయనాసనము.

తస్మిన్ జీమూతసంకాశం ప్రదీప్తోత్తమకుండలమ్|
లోహితాక్షం మహాబాహుం మహారజతవాససమ్||7||

స|| తస్మిన్ జీమూతసంకాశం ప్రదీప్తోత్తమకుండలమ్ మహారజతవాససం లోహితాక్షం (ప్రసుప్తం /శయానం) మహాబాహుం (దదర్శ)||

ఆ శయనాశనము లో మేఘములవలెనున్న శ్రేష్టమైన కుండలములు ధరించిన, ఎఱ్ఱని కళ్ళు గల, ఎఱ్ఱని వస్త్రములు ధరించిన, మహాబాహువులతో వున్న ఒక మహానుభావుని చూచెను.

లోహితేనానులిప్తాంగం చందనేన సుగంధినా|
సంధ్యారక్త మివాకాశే తోయదం సతటిద్గణమ్||8||
వృత మాభరణైః దివ్యైః సురూపం కామరూపిణమ్|
స వృక్షవనగుల్మాఢ్యం ప్రసుప్త మివ మందరమ్||9||

స||(సః) లోహితేన సుగంధినా చందనేన అనులిప్తాంగం దివ్యైః అభరణైః వృతం సః రావణః సంధ్యారక్తం సతటిద్గణమ్ తోయదం ఇవ అదృశ్యత| సురూపం కామరూపిణమ్ సః వృక్షవనగుల్మాడ్యం మందరం ఇవ (తం) ప్రసుప్తం (రావణం దదర్శ)||

సుగంధముకల ఎఱ్ఱని చందనముతో అలేపనము చేసుకుని ఉన్న, దివ్యమైన ఆభరణములతో భూషితుడైన, ఆకాశములో సంధ్యా సమయములో ఎఱ్ఱని రంగుతో మఱుపు తీగలతో కూడుకున్న మేఘము వలె నున్న సురూపము గల కామరూపి అగు, వృక్షములు వనములతో నిండి పర్వతపర్వతములాగా నిద్రిస్తున్న రావణుని చూచెను.

క్రీడి త్వోపరతం రాత్రౌ వరాభరణభూషితమ్|
ప్రియం రాక్షస కన్యానాం రాక్షసానాం సుఖావహమ్||10||
పీత్వాsప్యుపరతమ్ చాపి దదర్శ స మహాకపిః|
భాస్వరే శయనే వీరం ప్రసుప్తం రాక్షసాధిపమ్||11||

స|| రాత్రౌ క్రీడిత్వా ఉపరతం వరాభరణభూషితమ్ రాక్షస కన్యానాం ప్రియం రాక్షసానాం సుఖావహం (ప్రసుప్తం) తం (సః దదర్శ)|| పీత్వా ఉపరతం చ భాస్వరం శయనే ప్రసుప్తం వీరం రాక్షసాధిపం మహాకపిః దదర్శ||

రాత్రి అంతా ఆడిన ఆటలతో అలసిపోయిన , మంచి ఆభరణములతో భూషితుడైన, రాక్షసకన్యలకు ప్రియుడైన, రాక్షసులకు సుఖము కలిగించు, తాగి అలసిపోయిన , ప్రకాశించుచున్న శయనముపై నిద్రలోనున్న వీరుడు, రాక్షాసధిపతి అగు రావణుని చూచెను.

నిశ్శ్వసంతం యథా నాగం రావణం వానరర్షభ|
ఆసాద్య పరమోద్విగ్నః స్సోపాసర్పత్సు భీతవత్||12||
అధాssరోహణ మాసాద్య రావణం వానరర్షభః |
సుప్తం రాక్షసశార్దూలం ప్రేక్షతే స్మ మహాకపిః||13||
శుశుభే రాక్షసేంద్రస్య స్వపత శయనోత్తమమ్|
గంధ హస్తిని సంవిష్టే యథా ప్రస్రవణం మహత్||14||

స||సః వానరర్షభః యథా నాగం నిః శ్వసంతం రావణం ఆసాద్య పరమోద్విగ్నః సుభీతవత్ అపాసర్పత్ || మహాకపిః అథ ఆరోహణమ్ ఆసాద్య వేదికాంతరం ఆశ్రితః రాక్షసశార్దూలం ప్రేక్షతే స్మ|| స్వపతః రాక్షసేంద్రస్య శయనోత్తమమ్ యథా ప్రస్రవణే సంవిష్టే మహత్ గంధిహస్తిని ఇవ అస్తి||

ఆ వానరర్షభుడు, పాము బుసలవలే వున్న ఉచ్చ్వాస నిశ్వాసములు చేయుచున్న రావణుని సమీపించి, భయముతో ఉద్విగ్నుడై వెనుకడుగు వేశెను. ఆ మహాకపి ఇంకొక మెట్లపైకి ఎక్కి, ఆ నిద్రిస్తున్న రాక్షశార్దూలమగు రావణుని చూడసాగెను. రాక్షసేంద్రుడు పడుకుని ఉన్న ఆ శయనాసనము, మదముకారుచూ ఏనుగు శయినించిన ప్రస్రవణము వలె ఒప్పారెను.

కాంచనాంగదసన్నద్ధౌ దదర్శ స మహాత్మనః |
విక్షిప్తౌ రాక్షసేంద్రస్య భుజావింద్రధ్వజోపమౌ||15||
ఐరావత విషాణాగ్రై రాపీడనకృతవ్రణౌ|
వజ్రోల్లిఖితపీనాంసౌ విష్ణుచక్రపరిక్షితౌ||16||

స|| కాంచనాంగనసన్నద్ధౌ విక్షిప్తౌ ఇన్ద్రధ్వజౌపమౌ రాక్షసేంద్రస్య భుజౌ దదర్శ| ఐరావత విషాణాగ్రైః ఆపీడకృతవ్రణౌ వజ్రోల్లిఖితపీనాంసౌ విష్ణుచక్రపరిక్షితౌ (రాక్షసేంద్రస్య భుజౌ దదర్శ)||

బంగారపు బాహుపురలతో వున్న, ఐరావతము తో పోరాడిన మచ్చలతో , వజ్రాయుధము యొక్క గాట్లతో . విష్ణుచక్రము వలన కలిగిన మచ్చలతోవున్న ఆ రాక్షసేంద్రుని బాహువులు రెండు ఇంద్రుని ధ్వజములలా ఉన్నాయి.

పీనౌ సమసుజాతాంశౌ సంగతౌ బలసంయుతౌ|
సులక్షణ నఖాంగుష్టౌ స్వంగుళీతల లక్షితౌ||17||
సంహతౌ పరిఘాకారౌ వృత్తౌ కరికరౌపమౌ|
విక్షిప్తౌ శయనే శుభ్రే పంచశీర్షావివౌరగౌ||18||

స||(తస్మై) పీనౌ సమసుజాతాంసౌ సంగతౌ బలసంయుతౌ సులక్షననఖాంగుష్ఠౌ స్వంగుళీతల లక్షితౌ తౌ రాక్షసాధిపస్య భుజౌ దదర్శ)|| సంహితౌ పరిఘాకారౌ కరికరౌపమౌ వృత్తౌ పంచశీర్షా ఉరగౌ ఇవ శుభ్రే శయనౌ విక్షిప్తౌ తౌ రాక్షసాధిపస్య భుజౌ దదర్శ||

సమసుందరములైన మూపు గలవై, బలిసివున్న ఆ రాక్షసాధిపతి భుజములు శుభలక్షణములు కల వేళ్ళతోనూ గోళ్ళతోనూ అరచేతులతోనూ వున్నాయి. పరిఘాకారములో ఏనుగుయొక్క తోడ వలెనున్న ఆ బాహువులు రెండూ, శుభ్రమైన ఆ శయనాశనము మీద పడగవిప్పిన ఇదు తలలు కల పాములలాగా కనిపిస్తున్నాయి.

శశక్షజతకల్పేన సుశీతేన సుగంధినా |
చందనేన పరార్థ్యేన స్వనులిప్తౌ స్వలంకృతౌ ||19||
ఉత్తమస్త్రీవిమృదితౌ గంధోత్తమనిషేవితౌ|
యక్ష కిన్నర గంధర్వ దేవ దానవ రావిణౌ||20||

స|| సుశీతేన సుగంధినా శశక్షజతకల్పేన పరార్థ్యేన చందనేన స్వనులిప్తౌ (భుజౌ దదర్శ) || ఉత్తమస్త్రీవిమృదితౌ గన్ధోత్తమనిషేవితౌ యక్ష కిన్నర గంధర్వ దేవ దానవ రావిణౌ తౌ భుజౌ దదర్శ||

ఆ భుజములు మంచి గంధములతో శశకముయొక్క రక్తములాంటి ఎర్రని చందనముతో పూయబడినవి, ఉత్తమమైన స్త్రీల చేత మర్దింపబడినవి , ఉత్తమమైన సుగంధములచేత పూయబడినవి, యక్షకిన్నర గంధర్వ దేవ దానవులను విలపించిన భుజములు అవి.

దదర్శ స కపిః తస్య బాహూ శయనసంస్థితౌ|
మందరస్యాంతరే సుప్తౌ మహాహీ రుషితా ఇవ||21||
తాభ్యాం పరిపూర్ణాభ్యాం భుజాభ్యాం రాక్షసేశ్వరః|
శుశుభేsచలసంకాశ శ్శృంగాభ్యాంమివ మందరః||22||

స|| స కపిః తత్ర మందరస్య అంతరే సుప్తౌ రుషితౌ మహాహీ ఇవ శయనసంస్థితౌ తస్య బాహూ దదర్శ||అచల సంకాశః సః రాక్షసేశ్వరః పరిపూర్ణాభ్యాం తాభ్యామ్ భుజాభ్యామ్ శృంగాభ్యాం మందర ఇవ శుశుభే||

మందరపర్వతములో రోషముతో నిద్రుంచుచున్న సర్పములు లావున్న, శయనము మీద నిద్రించుచున్న రావణుని బాహువులను హనుమంతుడు తిలకించెను. పర్వతములా వున్న ఆ రాక్షసేశ్వరుడు ఆ రెండు భుజములతో రెక్కలువున్న మందరపర్వతము వలె విరాజిల్లెను.

చూతపున్నాగసురభి ర్వకుళోత్తమసంయుతః|
మృష్టాన్నరససంయుక్తః పానగంధపురస్సరః||23||
తస్య రాక్షస సింహస్య నిశ్చక్రామ మహాముఖాత్|
శయానస్య వినిశ్శ్వాసః పూరయన్నివ తద్గృహమ్||24||

శయానస్య తస్య రాక్షస సింహస్య మహాముఖాత్ చూతపున్నాగ సురభిః వకుళోత్తమసంయుక్తః మృష్టాన్నరసంయుక్తః పానగంధ పురస్సరః వినిఃశ్వాసః నిశ్చక్రామ| తత్ గృహం పూరయన్నివ అస్తి||

నిద్రిస్తున్న ఆ రాక్షససింహుని మహాముఖమునుంచి చూత పున్నాగ పు సువాసనలతో వకుళ వాసనలతో కలిసిన, మృష్టాన్నపుభోజనముల వాసనలతో కలిసి , త్రాగిన పానముల సుగంధములతో కలసి, వస్తున్న ఉచ్చ్వాస నిశ్వాసములు ఆ గృహమును నింపుతున్నాయి.

ముక్తామణి విచిత్రేణ కాంచనేన విరాజితమ్|
ముకుటే నాపవృత్తేన కుండలోజ్జ్వలితాననమ్||25||
రక్తచందన దిగ్దేన తథా హారేణ శోభినా |
పీనాయత విశాలేన వక్షసాsభివిరాజితమ్||26||
పాండరేణాపవిద్ధేన క్షౌమేణ క్షతజేక్షణమ్|
మహార్హేణ సుసంవీతం పీతే నోత్తమవాససా||27||

స|| ముక్తామణివిచిత్రేణ కాంచనేన అపవృతేన మకుటేన విరాజితమ్ కుణ్డలోజ్జ్వలితాననమ్ ( తం సః దదర్శ)||రక్తచందన దిగ్ధేన హారేణ శోభినా పీనాయత విశాలేన వక్షసా అభివిరాజితమ్ పాణ్డురేణ అపవిద్ధేన క్షౌమేణ క్షతజేక్షణామ్ మహార్హేణ పీతేన ఉత్తమవాససా సుసంవీతమ్ (తం దదర్శ)||

ముత్యములు మణులతో పొదగబడిన ప్రక్కన పెట్టబడిన బంగారు కిరీటముతో కుండలముల కాంతితో విరాజిల్లుచున్న రావణుడు , బలిష్టము, రక్తచందనము చే అలకబడిన ముత్యాలహారముతో ఒప్పుతున్న, బలిష్ఠము విశాలము అయిన వక్షస్థలముతో విరాజిల్లుచున్న, రావణుడు తెల్లని ఉత్తరీయముతో శ్రేష్టమైన పీతాంబరము ధరించి ఉన్నాడు.

మాషరాశీ ప్రతీకాశం నిశ్శ్వసంతం భుజంగవత్|
గాంగే మహతి తోయాంతే ప్రసుప్తమివ కుంజరమ్||28||
చతుర్భిః కాంచనైర్దీప్తైః దీప్యమాన చతుర్దిశమ్|
ప్రకాశీకృత సర్వాంగం మేఘం విద్యుద్గణైరివ||29||

స|| మాషరాశీప్రతీకాశం భుజంగవత్ నిఃశ్వసంతం మహతి గాంగే తోయాన్తే ప్రసుప్తం కుంజరం ఇవ (ప్రసుప్తం తం దదర్శ)|| చతుర్భిః దీపైః దీప్యమానా చతుర్దిశమ్ విద్యుత్ గణైః ప్రకాశీకృత మేఘం ఇవ (ప్రకాశికృత) సర్వాంగం (తం దదర్శ)||

ఆ రావణుడు ఎఱ్ఱని కళ్ళతో, బుసలు కొట్టె మహాసర్పములా ఉచ్చాసనిశ్వాసములతో, మహత్తరమైన గంగానది మధ్యలో నిద్రుస్తున్న ఏనుగు వలె నుండెను. నాలుగు వేపులా బంగారు దీపముల చేత ప్రకాశింప బడుతూ ఆ రావణుడు మెరపుల సమూహములతో ప్రకాశించుచున్న మేఘమువలె ప్రకాశించుచుండెను.

పాదమూలగతాశ్చాపి దదర్శ సుమహాత్మనః|
పత్నీః స ప్రియభార్యస్య తస్య రక్షఃపతేర్గృహే||30||
శశిప్రకాశవదనాః చారుకుండలభూషితాః|
అమ్లానమాల్యాభరణా దదర్శ హరియూథపః||31||

స|| సుమహాత్మనః పాదమూలగతాః పత్నీశ్చ సప్రియభార్యస్య రక్షః పతేః గృహే (దదర్శ)|| హరియూథపః శశిప్రకాశవదనాః చారుకుణ్డలభూషితాః అమ్లానమాల్యాభరణాః వానరయూధపః దదర్శ||

ఆ రాక్షసాధిపతి గృహములో ఆ మహాత్ముని పాదముల వద్దనున్న, ప్రకాశించుచున్న చంద్రుని ముఖముకలవారు , అందమైన కుండలములు ధరించినవారు, వాడిపోని పుష్పమాలలు ధరించినవాఅరు అగు రావణుని ప్రియమైన భార్యలను ఆ వానరుడు చూచెను.

నృత్తవాదిత్రకుశలా రాక్షసేంద్రభుజాంకగాః|
వరాభరణధారిణ్యో నిషణ్ణా దదృశే హరిః||32||
వజ్రవైఢూర్యగర్భాణి శ్రవణాంతేషు యోషితమ్|
దదర్శ తాపనీయాని కుండలాన్యంగదాని చ||33||
తాసాం చంద్రోపమైర్వక్త్రైః శుభేర్లలితకుండలైః|
విరరాజ విమానం తన్నభః తారాగణైరివ ||34||

స|| హరిః నృత్తవాదిత్రకుశలాః రాక్షసేంద్ర భుజాంకగాః వరాభరణధారిణ్యః నిషణ్ణాః దదర్శ || శ్రవణాంతేషు యోషితం వజ్రవైఢూర్యగర్భాణి తాపనీయాని కుణ్డలాని అంగదానిచ దదర్శ || లలితకుణ్డలైః చంద్రోపమైః శుభైః వక్త్రైః తత్ విమానం తారగణైః నభః ఇవ విరరాజ ||

నృత్య వాద్యములలో ప్రవీణులు, అందమైన ఆభరణములను ధరించి రావణుని భుజముపై శయినిస్తున్నవారిని చూచెను. చెవులకు అతికిపోయినట్లున్న, వజ్రవైఢూర్యములతో కూడిన సువర్ణ కుండలములను ధరించిన, బాహుపురులు గల స్త్రీలను చూచెను. అప్పుడు చంద్రునితో సమానమైన ముఖములు కల వారితో, మనోహరములైన కుండలములు ధరించినవారితో, నిండిన ఆ విమానము తారాగణములతో ప్రకాశిస్తున్న ఆకాశము వలె ప్రకాశించు చుండెను.

మదవ్యాయామఖిన్నస్తా రాక్షసేంద్రస్య యోషితః|
తేషు తేష్వవకాశేషు ప్రసుప్తాస్తనుమధ్యమాః||35||
అంగహారైః తథైవాన్యా కోమలైర్వృత్తశాలినీ|
విన్యస్త శుభసర్వాంగీ ప్రసుప్తా వరవర్ణినీ||36||

స|| మదవ్యాయామఖిన్నాః తను మధ్యమాః తాః రాక్షసేంద్రస్య యోషితాః తేషు తేషు అవకాశేషు ప్రసుప్తాః|| అన్యా నృత్తశాలినీ వరవర్ణినీ కోమలైః అంగహారైః తథైవ విన్యస్త శుభ సర్వాంగీ ప్రసుప్తా ||

మదన వ్యాయాయములతో ఖిన్నులైన, సన్నని నడుము కల ఆ రాక్షసేంద్రుని వనితలు తమ తమ అవకాశము ఉన్నచోటులలో నిద్రపోయిరి. అందులో ఒక వరవర్ణిని, నృత్యశాలిని, కోమలమైన అంగములతో అలాగే నృత్య భంగిమలో శయనించుయున్నది.

కాచిద్వీణాం పరిష్వజ్య ప్రసుప్తా సంప్రకాశతే|
మహానదీ ప్రకీర్ణేన నళినీ పోత మాశ్రితా||37||
అన్యాకక్షగతేనైవ మడ్డుకేనాసితేక్షణా|
ప్రసుప్తా భామినీ భాతి బాలపుత్రేన వత్సలా||38||

స|| వీణాం పరిష్వజ్య ప్రసుప్తా కచిత్ మహానదీప్రకీర్ణా పోతం ఆశ్రితా నళినీ ఇవ సంప్రకాసతే || అన్యాః అసితేక్షణా కక్షగతేనైవ మడ్డుకేన ప్రసుప్తా వత్సలా బాలపుత్రా భామినీ ఇవ భాతి (యోషితాం దదర్శ)||

వీణను కౌగిలించికొని నిద్రపోతూ వున్న ఒక వనిత మహానదీ ప్రవాహములో పోతూ ఒక పడవకి తగిలిన లత వలే ఒప్పుతూ వున్నది. ఇంకొక నల్లని కళ్ళు గల వనిత మడ్డుకమును పట్టుకోని నిద్రపోతూ బాలకపుత్రుని వాత్సల్యముతో ఎత్తుకొని ఉన్నభామిని వలె విరాజిల్లెను.

పటహం చారుసర్వాంగీ పీడ్యశేతే శుభస్తనీ|
చిరస్య రమణం లబ్ధ్వా పరిష్వజ్యేవ భామినీ||39||
కాచిద్వంశం పరిష్వజ్య సుప్తా కమలలోచనా|
రహః ప్రియతమం గృహ్య సకామేన చ కామినీ||40||

స|| చారుసర్వాంగీ శుభస్తనీ భామినీ చిరస్య రమణం లబ్ధ్వా పటహం పరిష్వజ్యేవ పీడ్య శేతే (భామినీ దదర్శ)|| కాచిత్ కమలలోచనా వంశమ్ రహః ప్రియతమమ్ పరిష్వజ్య గృహ్య సకామా కామినీ ఇవ సుప్తా (కామినీం దదర్శ)||

సుందరమైన అంగములు కల, శుభకరమైన స్తనములు కల, చిరకాలము రమణించిన, ఒక భామిని పటహము అను వాద్యమును గట్టిగా కౌగిలించికొని నిద్రపోయెను. ఇంకొక కమలములవంటి కళ్ళు గల వనిత వేణువును గాఢముగా కౌగలించుకొని రహస్యముగా ప్రియతమతో కలిసిన కామినివలే నిద్రపోయెను.

విపంచీం పరిగృహ్యాన్యా నియతా నృత్తశాలినీ|
నిద్రావశమనుప్రాప్తా సహకాంతేవ భామినీ||41||
అన్యాకనకసంకాశైః మృదుపీనైః మనోరమైః|
మృదంగం పరిపీడ్యాంగైః ప్రసుప్తా మత్తలోచనా||42||

స|| నృత్తశాలినీ అన్యా విపంచీం పరిగృహ్య నియతా సహకాంతా ఇవ భామినీ వ నిద్రావశమ్ అనుప్రాప్తా (భామినీం దదర్శ)|| మత్తలోచనా అన్యా కనకసంకాశైః మృదుపీనైః మనోహరైః అంగైః మృదంగం పరిపీడ్య ప్రసుప్తా ||

ఇంకొక నృత్యశాలిని ఒక విపంచి అనబడు ఏడు తంత్రుల వీణను హృదయమునకు హత్తుకొని నిద్రావస్థలో కాంతుని పోందిన స్త్రీ వలె నిద్ర పోయెను. ఇంకొక మత్తలోచన బంగారు వర్ణముకల మృదువైన మనోహరమైన అవయవాలతో ఒక మృదంగమును గట్టిగా కౌగలించుకొని నిద్రించెను.

భుజపార్శ్వాంతరస్థేన కక్షగేణ కృశోదరీ|
పణవేన సహానింద్యా సుప్తా మదకృతశ్రమా||43||
డిణ్డిమం పరిగృహ్యాన్యా తథైవాసక్త డిణ్డిమా|
ప్రసుప్తా తరుణం వత్సం ఉపగుహ్యేన భామినీ||44||

స|| అనింద్యా కృశోదరీ మదకృత శ్రమా భుజపార్స్వాంతరస్థేన కక్షగేన పణవేన సహ సుప్తా||ఆసక్తడిణ్డిమా అన్యా డిణ్డిమం పరిగృహ్య తౌణం వత్సం ఉపగృహ్య ఇవ సుప్తా||

అనింద్యమైన కృశోదరము కల, మదనకార్యముల శ్రమతో పణవమనే వాద్యాని బాహువులతో ధృఢముగా హత్తుకొనుచూ నిద్రపోయెను. మరొక వనిత డిణ్డిమము అనబడే వాద్యమును పట్టుకొని ఇంకొక డిణ్డిమమును కౌగలించుకొని నిద్రపోతూ , ప్రియుని కౌగలించుకుంటూ ఇంకో చేతులో శిశువును ఎత్తుకున్న స్త్రీవలె నుండెను.

కాచిదాడంబరం నారీ భుజసంయోగపీడితమ్|
కృత్వా కమలపత్త్రాక్షీ ప్రసుప్తా మదమోహితా||45||
కలశీ మపవిధ్యాన్యా ప్రసుప్తా భాతి భామినీ|
వసంతే పుష్పశబలా మాలేవ పరిమార్జితా||46||

స|| కమలపత్రాక్షీ కచిత్ నారీ అడంబరమ్ భుజసంయోగ పీడితమ్ కృత్వా మదమోహితా ప్రసుప్తా || కలశీం అపవిధ్య ప్రసుప్తా అన్యా భామినీ వసంతే పరిమార్జితా పుష్పశబలా మాలేవ భాతి ||

ఒక కమలపత్రాక్షి ఆడంబరమను వాద్యమును భుజములతో కౌగలించుకొని మదమోహితయై నిద్రపోతున్నది. నిద్రలో కలశమును తన్ని ఆ నీటితో తడిసిన ఒక భామిని వసంతఋతువులో నీటితో తడపబడిన పుష్పమాల లాగ వుండెను.

పాణిభ్యాంచ కుచౌ కాచిత్ సువర్ణకలశోపమౌ|
ఉపగుహ్యాబలాసుప్తా నిద్రా బలపరాజితా ||47||
అన్యాకమలపత్రాక్షీ పూర్ణేందుసదృశాననా|
అన్యామాలింగ్య సుశ్రోణీం ప్రసుప్తా మదవిహ్వలా||48||
అతోద్యాని విచిత్రాణి పరిష్వజ్య వరస్త్రియః|
నిపీడ్య చ కుచై స్సుప్తాః కామిన్యః కాముకాన్ ఇవ||49||

స|| కాచిత్ అబలా పాణిభ్యాం సువర్ణకలశోపమౌ కుచౌ ఉపగుహ్య నిద్రాబలపరాజితా సుప్తా || కమలపత్రాక్షీ పూర్ణేందుసదృశాననా అన్యా మదవిహ్వలా సుశ్రోణీమ్ అన్యాం ఆలింగ్య ప్రసుప్తా || వరస్త్రియః విచిత్రాణి ఆతోద్యాని పరిష్వజ్య కామిన్యః కాముకానివ కుచైః నిపీడ్య సుప్తా ||

ఇంకొక వనిత బంగారు కలశములను పోలిన తన కుచద్వయము ను హత్తుకొని నిద్రాబలముచేత పరాజిత అయి నిద్రపోవుచున్నది. ఇంకొక కమలపత్రాక్షి పూర్ణచంద్రుని తో సదృశమైన వదనము కలది, మత్తుతో ఇంకొక అందమైన సుశ్రోణీ అగు వనితను కౌగలించుకొని నిద్రించుచున్నది. కొందరు వరస్త్రీలు విచిత్రమైన వాద్యములను కౌగలించుకొని, కామనిలు కాముకలను కౌగలించుకున్నట్లు అక్కడ నిద్రపోతున్నారు.

తాసామ్ ఏకాంత విన్యస్తే శయానాం శయనే శుభే |
దదర్శ రూపసంపన్నాం అపరాం స కపిః స్త్రియమ్ ||50||

స|| స కపిః తాసాం ఏకాన్త విన్యస్తే శుభే శయనే శయానమ్ రూపసంపన్నామ్ స్త్రియమ్ దదర్శ||

ఆ వానరుడు వారిలో ఏకాంతముగా శుభమైన శయనములో శయనించుచున్న రూపసంపన్నముగల ఒక స్త్రీని చూచెను

ముక్తామణి సమాయుక్తైః భూషణైః సువిభూషితామ్|
విభూషయంతీమివ తత్ స్వశ్రియా భవనోత్తమమ్||51||
గౌరీం కనకవర్ణాభాం ఇష్టాం అంతఃపురేశ్వరీమ్|
కపిర్మండోదరీం తత్ర శయానాం చారురూపిణీమ్||52||

స||ముక్తామణి సమాయుక్తైః భూషణైః సువిభూషితాం తత్ స్వశ్రియా తత్ భవనోత్తమమ్ విభూషయంతీం ఇవ గౌరీం కనకవర్ణాభామ్ ఇష్టాం అంతఃపురేశ్వరీమ్ చారురూపిణీమ్ తత్ర శయానాం మండోదరీం (దదర్శ)||

బంగారుమణులతో కూడిన ఆభరణములతో విభూషితమైన, తన కాంతులతో ఆ ఉత్తమమైన భవనమునకు అందము చూకూర్చుచున్నదా అన్నట్లు ఉన్న, బంగారు వర్ణము కల, రావణునికి ఇష్టమైన, అంతఃపురమునకు రాణి అయిన, అందమైన రూపము గల, నిద్రిస్తున్న మండోదరిని అక్కడ చూచెను.

సతాం దృష్ట్వా మహాబాహుః భూషితాం మారుతాత్మజః|
తర్కయామాస సీతేతి రూపయౌవనసంపదా||53||
హర్షేణ మహతాయుక్తో ననంద హరియూథపః||54||

స|| మహాబాహుః స మారుతాత్మజః భూషితం తాం దృష్ట్వా రూపయౌవ్వనసంపదా సీతా ఇతి తర్కయామాస| హరియూథపః మహతా హర్షేణ యుక్తః ననన్ద||

అ మహాబాహువు అగు ఆ మారుతాత్మజుడు ఆభరణ్మౌలతో భూషితమైన, రూపసంపన్నము కల ఆమెను చూచి 'ఈమె సీతయా ' అని భావించి మహత్తరమైన ఆనందముతో ఉప్పొంగి పోయెను.

అస్ఫోటయామాస చుచుంబ పుచ్ఛం
ననంద చిక్రీడ జగౌ జగామ|
స్తంభాన్ ఆరోహాన్ నిపపాత భూమౌ
నిదర్శయన్ స్వాం ప్రకృతిం కపీనాం||55||

స|| ఆస్ఫోటయామాస పుచ్ఛమ్ చుచుంబ చిక్రీడ జగౌ జగామ స్వామ్ కపీణాం ప్రకృతీం నిదర్శయన్ స్తంభాన్ ఆరోహన్ నిపపాత||

( ఆ సంతోషముతో) జబ్బలు చరుచుకుంటూ తోకను ముద్దెట్టుకుంటూ ఆటపాటలతో స్తంభములను ఎక్కుతూ క్రిందకు దూకుతూ వానరులకు స్వాబావికమైన ప్రకృతిని ప్రదర్శించెను.

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే ఆదికావ్యే వాల్మీకీయే
చతుర్వింశత్ సహస్రికాయాం సంహితాయామ్
శ్రీమత్సుందరకాండే దశమస్సర్గః||

ఈ విధముగా వాల్మీకి రామాయణములోని సుందరకాండలో పదియవ సర్గ సమాప్తము.

||ఓమ్ తత్ సత్||

10 13 2018 06:00 రివైజ్ చేయబడినది.